نگاهی به انیمیشن فیلشاه

چند روز قبل از شروع سال ۹۷ به همراه برادرم  میرامید در سالن شهرفرنگِ سینما آزادی به تماشای انیمیشن فیلشاه محصولی تازه از گروه هنرِپویا نشستیم. در این نوشته قرار است تا نگاهی به این انیمیشن پرسروصدا داشته باشیم.

انیمیشن فیلشاه فیلم دوم از تیمِ هنرپویاست. تیمی که انیمیشن موفق و پرفروش شاهزاده رم را در کارنامه‌ی خود به ثبت رسانیده است و از تجربه‌های این کار در پروژه‌ی تازه‌ی خودشان استفاده کرده‌اند. هم‌اینک که در حال نوشتن این مطلب هستیم این انیمیشن در فروش گیشه‌ی نوروزی خود رقمی معادل با ۲۹۰٫۹۹۹٫۰۰۰ را به ثبت رسانیده است که دورخیز خوبی در جهت میلیاردی شدنِ آن است. (۹۷/۱/۶)

انیمیشن فیلشاه در شرایطی تجربه‌ی اکران را به بازار نحیف انیمیشن ایران آورده است که تقریبا هیچ کار درخور توجهی تولید نمی‌شود و می‌توان گفت حرکتی‌ست در جهت احیإ این جسمِ نحیفِ درحالِ جان کندن! همینجا جا دارد تا از انیمیشن سینمایی تهران۱۵۰۰ یادی کنیم و حرکتی که بهرام عظیمی در شکل‌گیری آن نقش بسزایی داشت. ما در سانس ۱۲ ظهر در سالن حضور پیدا کردیم و حدود هشت خانواده نیز به سالن پیوستند که این عددِ کم، بیشتر تحت تاثیر تکاپوی آخرسال بودند که مطمئن هستیم هم‌اینک استقبال خوبی از این انیمیشن صورت می‌گیرد.

این مطلب را به چند بخش تقسیم کرده‌ام که به ترتیب عناوین، نگاهی خواهیم داشت به فیلشاه که عبارت اند از: مدلینگ و ساخت asset . انیمیشنِ جمعیت . طراحی شخصیت و فضا . نورپردازی . انیمیت . داستان . موسیقی و صداپیشگی.

انیمیشن فیلشاه به جرات یک سروگردن بالاتر از محصول قبلی (شاهزاده روم) کمپانی هنرِپویاست و این مهم از رجزخوانی پلان‌های آغازین مشهود است. چند دقیقه‌ی آغازین فیلم با ریتم بسیار بالا و کات‌های متعدد بیننده را مبهوت نگه‌ می‌دارد. از نظر تکنیکی؛ انیمیشن فیلشاه از شخصیت‌های چالش‌برانگیزی به لحاظ آناتومی و دِفورمیشن استفاده کرده و می‌توان گفت ریگینگ در این انیمیشن بی‌نقص می‌باشد. همچنین لوکیشنِ پر از جزییاتِ جنگل، در این میان قابل چشم‌پوشی نیست.

انیمیشن فیلشاه به جرات یک سروگردن بالاتر از محصول قبلی (شاهزاده روم) کمپانی هنرِپویاست و این مهم از رجزخوانی پلان‌های آغازین مشهود است.

مدلینگ و ساخت asset

هیچ چیز در انیمیشن از قبل وجود ندارد و تک تک عناصر باید ساخته شود؛ نکته‌ی مهمی که باید در فیلشاه در نظر داشت تعدد لوکیشن و شخصیت‌هایی‌ست که تا انتهای کار وجود دارد که خود نشان‌دهنده‌ی کار مداوم هنرمندانِ کشورمان در این انیمیشن است، زحمتی که برای آماده کردنِ این حجم از Asset ها در پیش‌تولید کشیده شده قابل تقدیر است.

جزئیاتی که در کاراکترها پیاده شده جزو فاکتورهای مهم در این میان است. مانند رندر موها و خز برای شخصیت‌های انسانی و حیوانی که به بهترین شکل با پلاگین Yeti اجرا شده که بی‌شک نیازمند رندرینگ با توان پردازشی بسیار بالایی بوده است.

انیمیشنِ جمعیت

یکی دیگر از نکات مهم، استفاده از Crowd animation در این کار می‌باشد. در سراسر انیمیشن اغلب شاهد حضور لشکری از فیل‌ها، پروازِ تعداد زیادی از پرندگانی که لشکر فیل‌ها را سنگسار می‌کنند و … هستیم که از  میزانِ توجه و حساسیت هنرمندانِ تکنیکال به این موضوع در طول فیلم می‌باشد. Crowd animation جزو مولفه‌هایی است که باعث بوجود آمدن هزینه‌های بسیاری در پروژه می‌شود؛ اما کارگردان با آگاهی از نیازِ داستان به این موضوع، نه تنها آن را حذف نکرده است، بلکه به خوبی نیز از عهده‌ی آن برآمده‌ است.

طراحی شخصیت و فضا

طراحی شخصیت‌ها و لوکیشن‌ها نیز کار دوستِ هنرمندِ عزیزمان آقای هادی طبسی بود. از این منظر فیلشاه همچنان از لحاظ طراحی کاراکترها بسیار خاص و زیباست؛ هنرمندانِ مدلساز در گروه هنرِپویا به خوبی توانسته بودند تا آنچه هنرمندِ طراحِ کاراکتر از لحاظ فرم و حجم انتظار داشت را روی مدل‌های دیجیتال پیاده کرده و از عهده‌ی ساخت تعداد حدود ۶۰ کاراکتر به خوبی برآیند. اما در شخصیت‌های انسانی، فیلشاه به طرز عجیبی نازیبا ظاهر شده بود. درست است که نباید ایران را با هالیوود و حتی سینمای انیمیشن اروپا یا آسیا مقایسه کرد (چون راه زیادی در پیش رو داریم.) اما زیبا بودن شخصیت یکی از مولفه‌های اساسی در موفقیتِ انیمیشن است؛ نه تنها در اکران، که در ارائه‌ی محصولات جانبی نیز بسیار تاثیرگذار است.

در شخصیت‌های انسانی، فیلشاه به طرز عجیبی نازیبا ظاهر شده بود.

آنونس انیمیشن فیلشاه:

لوکیشن‌ها نیز به همین میزان چالش‌برانگیز می‌نمودند. در طول این انیمیشن، با لوکیشن‌های زیادی مواجه هستیم از جمله: جنگل، غار، قایق، اقیانوس، انبار میوه، زندانِ داخل قایق، صحرا، کعبه، معابدِ در حالِ ساخت و… . اکثر فضاها به خوبی به اجرا درآمده بودند اما در بخش‌هایی به نظر می‌آمد که نسبت به ابتدای فیلم آنطور که باید به جزییات توجهی نشده بود مخصوصا در لوکیشنِ شهر، اما در کل، این نقص را می‌توان به کمبود زمان و دیگر دلایل نسبت داد. در این بین؛ ذکر این نکته خالی از لطف نیست که بحث شبیه‌سازیِ تخریب‌ها، لباس‌ها و مایعات به نحو خوبی اجرا شده بود.

اکثر فضاها به خوبی به اجرا درآمده بودند اما در بخش‌هایی به نظر می‌آمد که نسبت به ابتدای فیلم آنطور که باید به جزییات توجهی نشده بود.

نورپردازی

از منظر نورپردازی اگر به کار نگاه شود می‌توان گفت که نورپردازی در حد متوسط بود. از آنجایی که این محصول با شعار کودکان ایران‌زمین به منصه ظهور رسیده‌ است و از مهمترین مولفه‌های کار کودک رنگ و نور است باید گفت که درخشش و شفافیت، آن‌طور که باید در کار ملموس نبود و حتی گاهی در پلان‌های تاریک به سختی می‌شد پیامِ نَما را درک کرد. در نورپردازی‌های بیرونی نیز درخشش نور آفتاب را آنطور که باید، نمی‌شد احساس کرد. در همین راستا، بحث Look Dev در این انیمیشن توانسته بود قانع کننده ظاهر شود؛ به نظر می‌رسد که در نهایت کارگردان و تیمِ هنری در کمپانی هنرِپویا بیشتر توجه را روی کاراکترها معطوف کرده بودند و این را می‌شد از بافت‌های پرجزییات در شخصیت‌ها دریافت.

بحث Look Dev در این انیمیشن توانسته بود قانع کننده ظاهر شود؛ به نظر می‌رسد که در نهایت کارگردان و تیمِ هنری در کمپانی هنرِپویا بیشتر توجه را روی کاراکترها معطوف کرده بودند و این را می‌شد از بافت‌های پرجزییات در شخصیت‌ها دریافت.

انیمیت

توجه به انیمیت را در ساخت فیلشاه نمی‌توان نادیده گرفت. هنرمندانِ انیماتور به خوبی از عهده‌ی زمان‌بندی و زنده کردنِ پلان‌ها برآمده‌ بودند؛ به عنوان مثال در سکانس‌های تعقیب و گریز، کارگری کردنِ فیل‌ها در جهتِ ساخت معبد پادشاهِ ظالم، پروازِ پرندگان و…

قابلیت‌هایی که ریگرها در اختیار انیماتورها قرار داده بودند از کیفیتِ انیمیت مشخص بود. حرکتِ خرطومِ فیل‌ها، زمان‌بندی سریع‌تر در حیواناتِ کوچک از جمله موشی که در کار حضور دارد و باعث ترس فیل‌ها می‌شود نیز در خور توجه بود. خلاصه این انیمیشن از منظرِ حرکت به هیچ عنوان در مقایسه با انیمیشن‌های دیگر کسل‌کننده نیست.

این انیمیشن از منظرِ حرکت به هیچ عنوان در مقایسه با انیمیشن‌های دیگر کسل‌کننده نیست.

داستان

داستانِ فیلشاه حکایتِ بچه‌فیلی دست و پا چلفتی است که بر حسبِ روزگار، خودش فیلشاه می‌شود اما برخلاف پدرش خودپسندی و غرورِ نابجایش باعث می‌شود تا در مسیر نادرستی بیفتد که در نهایت از کرده‌های خودش پشیمان می‌گردد.

اما مهمترین نقدی که می‌توان به این انیمیشن وارد کرد فیلمنامه و همچنین عجله‌ای مشهود در ساخت آن است. در اکثر مواقع داستان به تندی پیش می‌رفت و ناگهان در میانِ وضعیتی تازه، مخاطب باید سعی می‌کرد تا بفهمد که ماجرا از چه قرار بود. کاش فیلمنامه‌ی این اثر چندین بار بازنگری می‌شد تا چفت و بست و چهارچوب داستان به طور بهتری شکل می‌گرفت.

اما مهمترین نقدی که می‌توان به این انیمیشن وارد کرد فیلمنامه و همچنین عجله‌ای مشهود در ساخت آن است.

این انیمیشن پیام‌های اخلاقی بسیار پسندیده‌ای هم‌سو با آموزه‌های اعتقادی دارد از جمله می‌توان به دیالوگ پدرِ فیلشاه اشاره کرد که در ابتدای کار به پسرِ دست‌و‌پا چلفتی و جوانش می‌گوید: “هر آفریده‌ای روزی به دلیل آفرینشش پی خواهد برد” بعد‌ها که با دخترکی که از ظلم پدرهای گمراه جاهل، که دخترانشان را زنده‌به‌گور می‌کردند جان سالم به در برده است در کشتی آشنا می‌شود که سرشار از مهر و ایمان و محبت نسبت به هم‌نوعان و حتی حیوانات می‌باشد.

اما در این میان بعضا از شوخی‌هایی استفاده می‌شد که مناسب مخاطب کودک نیست و حتی نشان دادنِ زنده به گور کردنِ نوزادان به صورتِ کاملا واقعی مقابل دیدِ کودکان در سینما خودش جای بحث دارد؛ در حینِ اکران، شاهدِ دختربچه‌ای بودیم که ترسیده بود و با حالتی نگران و مضطرب از مادرش مدام می‌پرسید که چرا؟ به نظر می‌رسد که می‌شد این سکانس را به صورتِ صرفا روایی و یا به صورتِ دیگری نشان داد که اینقدر مستقیم نباشد. یادمان نرود که کودک بسیار روح حساس و آسیب‌پذیری دارد و طرح موضوعات باید با حساسیت‌های ویژه‌تری صورت بگیرد. در کل مخاطب کودک به صورتِ کاملا جدی خودش را جای شخصیت‌های داستان می‌بیند و موضوعی که برای ما بزرگسالان ممکن است عادی جلوه کند، برای کودک یک تجربه‌ی ناخوشآیند باشد.

از طرفی موضوع اسلامی مهمی را نیز مطرح کرده است که سربازانِ پادشاهِ یمن به قصد تخریب کعبه رهسپار بودند که خداوند متعال با فرستادنِ مرغانِ ابابیل و ریختنِ کلوخ‌های سنگی آنان را به هلاکت رساند؛

خداوند در قرآن می‌فرماید: ألَمْ تَرَ کَیفَ رَبّکَ بِأصحابِ الفیلِ – آیا ندیدی پروردگارت با اصحاب فیل چه کرد؟

و پس از مدت کوتاهی از این واقعه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به دنیا آمد که در انتهای فیلم شاهد آن در قالبِ صدایی تاثیرگذار هستیم.

فیلشاه در برهوتِ سینمای انیمیشن ایران نقطه‌ی امیدی به شمار می‌رود و امیدواریم همکارانِ هنرِپویا بتوانند بیش از پیش آثار فاخری را تولید کنند و هرچه بیشتر ضعف‌ها را به نقات قوت تبدیل کنند؛ مخصوصا در بحث فیلم‌نامه که مشکلی‌ست گریبانگیر انیمیشن‌ها.

موسیقی

از منظر موسیقی باید گفت که این کار حرفی در خور توجه ندارد و عجیب است که انیمیشنی با این میزان هزینه، از مولفه‌ی موسیقی زیبا بی‌بهره است. مجددا خاطرنشان باید کرد که کار کودک نیازمند فضایی مفرح و شاد است حتی اگر بخواهیم مفاهیم عمیقی را بیان کنیم؛ اما بی‌توجهی یا کم‌توجهی به عنصر قدرتمندی چون موسیقی از جانب دست اندرکاران فیلشاه عجیب به نظر می‌رسد و می‌توان گفت که هیچ ملودی یا شعری در این اثر به یاد نمی‌ماند.

می‌توان گفت که هیچ موسیقی یا شعری در این اثر به یاد نمی‌ماند و از این بُعد کاملا فقیر است.

صداپیشگی

از لحاظ صدای کاراکترها، این انیمیشن بسیار خوب عمل کرده بود. جنس صداها روی شخصیت‌ها قابل قبول بود و اصطلاحا خوب روی شخصیت‌ها نشسته بود. استفاده از هنرمندانِ پیشکسوت عرصه‌ی دوبله این اثر را قدرتمند کرده بود و در برخی موارد صدای خوب باعث می‌‍شد تا ضعف در لیپسینک‌ها احساس نشود. چون دهانِ کاراکترها به نوعی خیلی اغراق‌آمیز بود و این خود از لحاظ تکنیکال و ریگینگ بسیار چالش‌برانگیز است و حتی در برخی پلان‌ها ضعف در هماهنگی صدا و لب شخصیت‌ها کاملا مشهود بود.

سخن پایانی

حمایت از این بدنِ نحیف هنر-صنعتِ انیمیشن کشورمان وظیفه‌ی تک تک هر ایرانیست و پویانما نیز به عنوان عضو کوچکی از جامعه‌ی انیمیشن آرزوی موفقیت هم در اکران و هم در محصولاتِ آتی برای آقای هادی محمدیان کارگردان و آقای حامد جعفری تهیه کننده و همچنین دیگر هنرمندانِ زحمتکش انیمیشن دارد.

امیدواریم این قدم‌های ارزشمند باعث شود تا صنعت انیمیشن ایران نیز در جهان حرفی برای گفتن داشته باشد تا از این بازار بسیار مهم و باارزش که می‌توانیم فرهنگ و تمدن خودمان را به دنیا نشان دهیم سهمی داشته باشیم. پرواضح است که از لحاظ حرفه‌ای تا کنون نتوانسته‌ایم جایگاهی در خور توجه به این اقتصاد فرهنگی اختصاص بدهیم و همیشه به چشم “هزینه” آن را دیده‌ایم اما واقعیتِ کنونی جهان بسیار متفاوت‌تر است و اگر در این مسیر تعلل کنیم ضربات سنگینی متوجه قشر حساس، مهم و آینده‌ساز کشورمان یعنی کودکانمان خواهد بود.

در این میان لازم است به این نکته اشاره کنم که باید و باید تعادلی میانِ تکنیک و محتوی ایجاد کنیم. ساخت انیمیشن یکی از پرزحمت‌ترین و حساس‌ترین کارهای جهان است و تنها با ایجاد تعادل میانِ این‌دو می‌توانیم به افق‌های روشن‌تری دست پیدا کنیم. اکنون یکی از نیازهای اساسی کشورمان بعد از نفت، خوراکِ فرهنگی فاخر است و همگی می‌دانیم که در پیش‌برد آن کوتاهی کرده‌ایم. ویترینِ محصولاتِ فرهنگی انیمیشن خود گواه بر این حقیقت است.

سایر عوامل:

جانشین تهیه:محمدجواد جنتی،دستیار تهیه و مدیر ارشد بازاریابی و فروش: هادی اسماعیلی، تدوین: حسن ایوبی، موسیقی و تنظیم:ستار اورکی، صداگذاری و میکس:حسین مهدوی، مدیر ، مدیر تولید:مهدی پاکدل، گروه تولید: مهرداد فرضی، هادی ذاکری، محمدرضا فراهانی، نقی حمیدی اسماعیل کراری، فرزاد سهرابی، حسن مرتضوی، مهدی کریمی،امیرعباس فیض حسین محمدیان، محمدمهدی طحانی جلال زائری، حسن فلاحی مدیر روابط عمومی:هادی فیروزمندی مدیر رسانه‌های مجازی:وحید محرابیان نویسنده:محمدباقر مفیدی کیا،هادی محمدیان،محمدعلی رمضانپور امور اداری:عبداالله تنکابنی، مسعود خاکی محمدرضا بشیر مشاور تبلیغاتی: سید علی طباطبائی